Bạn Có Phải Là Một Người Luôn Làm Vừa Lòng Người Khác? Đã Đến Lúc Tìm Hiểu Bạn Thực Sự Muốn Gì
Trong cuộc sống, nhiều người trong chúng ta có xu hướng sống theo cách mà người khác mong muốn, phản chiếu lại những hình ảnh mà họ kỳ vọng ở ta. Nhưng liệu bạn có đang sống đúng với bản thân? Và bạn có xứng đáng được sống nhiều hơn thế?
Khái niệm “người làm hài lòng người khác” – dễ hiểu nhưng dễ gây hiểu nhầm
Thuật ngữ people pleaser – tạm dịch là “người luôn làm hài lòng người khác” – nghe có vẻ đơn giản, dễ hiểu và khá vô hại. Nhưng liệu chúng ta có thực sự hiểu hết ý nghĩa của nó?
Chỉ đến khi bước vào hành trình trị liệu tâm lý kéo dài nhiều năm, tôi (Moya Sarner – tên tác giả) mới nhận ra rằng thói quen làm hài lòng người khác của mình không hề vô hại. Ẩn sâu bên trong tôi không phải là một cái tôi thật sự – mà chỉ là một tấm gương, luôn phản chiếu lại những gì tôi nghĩ người khác muốn nhìn thấy. Một sự trống rỗng đầy hoảng loạn hiện ra khi tôi nhận ra rằng tôi chẳng biết mình là ai. Cái tôi của tôi không được xây dựng từ chính tính cách, mong muốn thật sự, mà từ kỳ vọng của người khác.
Ai đang quyết định cuộc sống “tốt đẹp hơn” mà bạn đang cố gắng xây dựng?
Đây là câu hỏi nền tảng mà tôi học được từ trị liệu: Trước khi xây dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn, bạn cần xác định rõ ai là người đang định nghĩa thế nào là “tốt hơn”? Là bạn, hay người khác?
Xã hội thường gán khái niệm người làm hài lòng người khác cho phụ nữ – điều này phản ánh cách con gái được nuôi dạy để trở nên dễ thương, biết điều và chiều lòng. Nhưng trên thực tế, điều này có thể xảy ra với bất kỳ ai, bất kể giới tính.
Nhà phân tâm học Donald Winnicott từng nói đến khái niệm “cái tôi giả” – một phần con người hình thành từ thuở ấu thơ, khi đứa trẻ cảm nhận rằng người chăm sóc không thể đáp ứng hoặc chịu đựng được cảm xúc thật của chúng (như cơn giận, nỗi đau, sự đói khát…). Từ đó, đứa trẻ phát triển một phiên bản “giả” của bản thân – một con người sống để làm hài lòng, chứ không phải để là chính mình.
Khi cái tôi bị định hình bởi sự kỳ vọng
Tôi từng nghĩ rằng làm hài lòng người khác là hành vi có chủ đích – ví dụ như giả vờ không mệt để đi gặp bạn bè. Nhưng điều mà Winnicott đề cập lại sâu hơn nhiều: đó là sự tái cấu trúc tiềm thức, nơi mong muốn và nhu cầu cá nhân bị bóp méo hoàn toàn để phù hợp với người khác.
Khi trị liệu, có lúc tôi tin rằng mình hoàn toàn rỗng tuếch. Nhưng sự thật là bên trong tôi có rất nhiều điều – chỉ là tôi không muốn đối mặt với chúng. Đằng sau lớp vỏ hoàn hảo ấy là những cảm xúc khó chịu: sự ganh tị, tức giận, sợ hãi, yếu đuối, kiêu căng giả tạo… Tôi từng muốn loại bỏ chúng vì nghĩ rằng đó là khuyết điểm. Nhưng giờ đây, tôi đã học được cách đối xử với bản thân một cách nhân ái hơn – và chấp nhận mình là con người như bao người khác.
Tái kết nối với bản thân – hành trình trở về chính mình
Từ khi nhận ra điều đó, tôi bắt đầu khám phá những phẩm chất khác trong con người mình: sự rộng lượng, lòng can đảm mà tôi chưa từng nhận ra, sự vững vàng và khả năng chịu đựng được xây dựng từ chính sự mỏng manh ấy.
Giờ đây, tôi cảm thấy mình ít trống rỗng hơn, “thật” hơn. Một cái tôi đang dần hình thành – một cái tôi có khả năng cảm nhận cảm xúc và lắng nghe chính mình. Tôi cũng học được cách nhận ra khi nào mình không thể làm điều đó, và điều đó cũng không sao cả. Sự chủ động, sự hiện diện của cái tôi thật sự – chứ không phải tấm gương phản chiếu – đã mang lại cảm giác an toàn và tự do.
Những con “quái vật” từng ẩn dưới gầm giường giờ đây không còn làm tôi sợ hãi nữa – vì cuối cùng, tôi đã dám nhìn thẳng vào chúng.
Bạn có đang sống cuộc đời của chính mình, hay chỉ là bản sao của những kỳ vọng xung quanh? Đã đến lúc bạn cần dừng lại và lắng nghe chính mình.
(Moya Sarner là nhà trị liệu tâm lý của NHS và là tác giả của cuốn When I Grow Up – Conversations With Adults in Search of Adulthood.)
(The guardian UK)
