‘Căng thẳng gia tăng’: Lo ngại chiến tranh Ukraine có thể lan sang Moldova
Chiến tranh Ukraine gia tăng làm giấy lên lo ngại rằng Nga sẽ nhắm vào nước Moldova thuộc Liên Xô cũ tiếp theo.
Khi cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đang diễn ra, người dân Moldova phải đối mặt với tâm trạng lo lắng ngày càng tăng, khi họ tự hỏi liệu đất nước nhỏ bé, đông Âu với khoảng 2,6 triệu người có phải là quốc gia tiếp theo lọt vào tầm ngắm của Moscow hay không.
Đồng thời, quốc gia nghèo nhất của châu Âu là nơi có số lượng người tị nạn Ukraine tính theo đầu người lớn nhất, với hơn 300.000 người đã vượt biên sang Moldova kể từ khi chiến tranh nổ ra vào ngày 24 tháng 2.
Mối lo ngại này gắn liền với các cuộc chuyển quân có thể xảy ra ở khu vực ly khai Transnistria ở tả ngạn sông Dniester, và cuộc tấn công của Nga nhằm vào thành phố Odesa ở miền nam Ukraine – chỉ cách thị trấn biên giới gần nhất của Moldova là Palanca 60 km.
Đối với Vlad, 31 tuổi, nhà nghiên cứu tại Học viện Khoa học Moldova, mối quan tâm chính là liệu Điện Kremlin sẽ hạn chế các cuộc tấn công vào Ukraine hay mở rộng thêm sang các lãnh thổ cũ khác của Liên Xô.
Ông nói: “Người Nga có thể không dừng lại ở Odesa, mà sẽ đến Transnistria và Moldova. Tôi hy vọng điều này không xảy ra, nhưng khả năng là luôn có”.
Tuy nhiên, những người lớn tuổi như Gheorghe, 63 tuổi, làm nghề gác đêm, tin rằng chiến tranh có thể dừng lại ở biên giới.
“Tôi không nghĩ rằng người Nga sẽ đến được Moldova. Họ muốn gì từ đây, có thể là rượu của chúng tôi? Không, tôi nghĩ họ sẽ dừng chân ở Dniester”, Gheorghe kết luận.
Những rắc rối thời Transnistrian lại nổi lên
Trong hơn 30 năm, Moldova đã có khoảng 1.500 đến 2.000 binh sĩ Nga trên lãnh thổ của mình sau cuộc chiến ở khu vực ly khai Transnistria, nơi tự xưng là một nước cộng hòa Liên Xô riêng biệt giữa những kỳ vọng rằng Chisinau có thể tuyên bố độc lập vào năm 1990.
Trong bối cảnh nỗ lực đảo chính năm 1991 ở Mátxcơva và Moldova bị chia cắt khỏi phần còn lại của Liên Xô, những người ly khai Transnistria được Nga hậu thuẫn đã tiến hành một cuộc nổi dậy trở thành cuộc chiến toàn diện cho đến khi lệnh ngừng bắn được thực hiện vào năm 1992, kéo dài cho đến ngày nay.
Việc chấm dứt các hành động thù địch đi kèm với một thỏa thuận tổ chức các “lực lượng gìn giữ hòa bình” của Nga tại dải đất kẹp giữa Moldova và Ukraine.
Tuy nhiên, tại Transnistria, Nga cũng duy trì Lực lượng Đặc nhiệm Quân đội Nga, hay GOTR, lực lượng này báo cáo trực tiếp cho Quân khu phía Tây của Quân đội Nga đóng tại St.Petersburg.
Nhóm quân này không có nhiệm vụ pháp lý nào trên lãnh thổ Moldova, nơi nó canh giữ kho đạn dược kiểu Liên Xô cũ ở làng Cobasna gần biên giới với Ukraine.
Các quân về bản chất là giống nhau, luân phiên giữa nhiệm vụ gìn giữ hòa bình và canh gác tổng kho.
Khoảng 20.000 tấn đạn từ thời Liên Xô đã phân hủy được cất giữ ở Cobasna, gây nguy hiểm cho toàn bộ khu vực trong trường hợp xảy ra tai nạn.
Để làm cho vấn đề phức tạp hơn nữa, các vật liệu nổ của Liên Xô từ thời Thế chiến II được đưa đến Moldova từ Đức và Tiệp Khắc cũ sau khi Bức tường Berlin sụp đổ năm 1991 cũng được lưu giữ ở đó.
Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Vitalie Marinuta nói với Euronews rằng với ý định của Nga trong việc tiếp quản toàn bộ Ukraine và quan điểm của họ về khu vực lân cận, Moldova nên được quan tâm hơn bao giờ hết.
“Căng thẳng đang gia tăng. Vì vậy, tôi nghĩ chúng ta có lý do để lo lắng trong những ngày này”, Marinuta nói.
Lòng trung thành với Nga và lợi ích kinh doanh xung đột
Các lực lượng vũ trang Nga đã không thực hiện bất kỳ nỗ lực đáng kể nào để chiếm giữ Odesa cho đến thứ Ba khi họ sử dụng tên lửa và đạn pháo phóng từ các tàu ở Biển Đen để bắn liên tục và bừa bãi vào khu vực trong 14 giờ.
Người đứng đầu chính quyền quân sự Odesa, Maksim Marchenko, báo cáo rằng người Nga đã bắn gần 90 quả đạn.
Các tàu Nga đã nổ súng vào làng Mirne gần biên giới với Moldova vào tối thứ Ba, theo Ukrayinska Pravda.
Marinuta nhấn mạnh, các nhà chiến lược tại Bộ Quốc phòng Moldova phải cân nhắc kịch bản có thể xảy ra hành động quân sự liên quan đến việc quân đội Nga tấn công Odesa và lực lượng Nga đóng tại Moldova.
“Trong trường hợp này, chúng ta có thể thấy hai kịch bản. Thứ nhất là [Transnistria] có thể hoàn toàn trung thành với Nga, bị cưỡng bức bởi khoảng 1.500 binh sĩ Nga ở [thủ đô] Tiraspol.”
Marinuta nói thêm: “Kịch bản thứ hai là lợi ích kinh tế của Sheriff Holding Company mà trên thực tế điều hành Transnistria có thể chiếm ưu thế” và giữ cho khu vực không xảy ra chiến tranh.
Sheriff, một tập đoàn có trụ sở tại Tiraspol, bao gồm một chuỗi siêu thị và trạm xăng, nhưng cũng có một số nhà máy và câu lạc bộ bóng đá, độc quyền ở thị trường Transnistria và đóng góp vào khoảng một phần ba ngân sách của lãnh thổ ly khai.
Một trong những người sáng lập của nó, Viktor Gușan – cựu thành viên của lực lượng đặc biệt Liên Xô – được nhiều người coi là người có ảnh hưởng nhất trong khu vực.
Nhà phân tích quân sự kiêm giáo sư đại học Natalia Albu nói với Euronews rằng một lá cờ đỏ khác dành cho Moldova nằm ở việc quân Nga tiếp cận Odesa có ý định tạo ra một hành lang quân sự với khu vực Transnistria.
“Mặc dù chúng tôi có một tình hình tiềm ẩn trong khu vực ly khai Transnistria, nhưng đây không thể là dấu hiệu cho thấy có hòa bình và yên tĩnh vào lúc này. Nó phụ thuộc vào tình hình ở Ukraine sẽ diễn biến như thế nào. Nếu người Nga đến Odesa, ngã ba này rất nguy hiểm”.
Bà nói: “Mục tiêu của Nga là tạo ra một hành lang tới một khu vực mà Moscow kiểm soát và thân thiện.
Albu nói thêm rằng điều quan trọng là Chisinau không để cho mình bị đe dọa bởi chế độ ly khai ở Tiraspol.
“Khi chúng tôi lo sợ về việc kích động Tiraspol, chúng tôi cho phép chế độ ly khai có thể thao túng mọi thứ miễn là chúng tôi giữ im lặng. Đây là tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh lâu nay của Moldova”, Albu kết luận.
Hy vọng về một thành viên của EU: một giấc mộng viển vông?
Trong khi đó, châu Âu dường như đang chú ý đến, khi Hội đồng Nghị viện trong Hội đồng châu Âu, PACE, đã chính thức công nhận Transnistria là khu vực Nga chiếm đóng lần đầu tiên vào hôm thứ Tư.
Liên minh châu Âu dự kiến sẽ có động thái tiếp theo, khi Moldova chính thức nộp đơn xin gia nhập Liên minh châu Âu vào ngày 3 tháng 3 trong nỗ lực tìm kiếm sự bảo vệ của khối trong bối cảnh các lực lượng chính trị thân Nga đang nỗ lực khuấy động bất đồng chống lại chính phủ thân châu Âu của họ và gieo rắc sự hoảng sợ và chia rẽ.
Thông báo về quyết định thúc đẩy trở thành thành viên của khối, Chủ tịch Maia Sandu nói rằng động thái này là sự thể hiện mong muốn của đất nước là “sống trong hòa bình, thịnh vượng, [và] là một phần của thế giới tự do.”
“Trong khi một số quyết định cần thời gian, những quyết định khác phải được thực hiện nhanh chóng và dứt khoát, đồng thời tận dụng các cơ hội đến với một thế giới đang thay đổi”.
Thủ tướng Natalia Gavrilița nói với Euronews ngày 7/3 rằng nước này cũng đã yêu cầu “hỗ trợ tài chính và nhân đạo” để giúp nước này xử lý dòng người tị nạn, phần lớn đến từ các cộng đồng nghèo hơn ở khu vực Odesa.
Đơn của Moldova được đưa ra cùng lúc với những yêu cầu tương tự được đưa ra từ Ukraine và Georgia – một quốc gia khác đã bị Nga xâm lược vào năm 2008.
Nhưng mặc dù Ủy ban châu Âu đã đưa ra ý kiến về các đơn đăng ký, nhưng nhiều người tin rằng Hội đồng EU – bao gồm các nhà lãnh đạo của 27 quốc gia thành viên – sẽ không quan tâm đến việc phê duyệt một con đường rõ ràng, riêng biệt để tư cách thành viên cho bất kỳ ai trong ba.
“EU không muốn mọi thứ xảy ra với mình theo kiểu khó lường như vậy. Nó là một loài động vật di chuyển chậm, vì vậy điều này là đặc biệt đối với tất cả mọi người, ”Oana Popescu-Zamfir, giám đốc trung tâm nghiên cứu quốc tế GlobalFocus của Romania nói với Euronews.
“Hy vọng rằng Ủy ban Châu Âu sẽ nhớ rằng nó đã bắt đầu nhiệm kỳ của mình bằng cách tuyên bố rằng nó sẽ trở thành một ủy ban địa chính trị trước bất kỳ thứ gì khác,” cô nói, “Và bây giờ nó có nhiều địa chính trị hơn những gì nó có thể xử lý.”
“Tôi nghĩ điều đúng đắn cần làm là thực sự xem xét toàn bộ quá trình mở rộng và suy nghĩ lại về nó theo cách thừa nhận trước hết và quan trọng nhất tính châu Âu của những quốc gia không chỉ bày tỏ mong muốn tham gia mà còn hành xử một cách mạch lạc với thế giới quan của EU, ” Popescu-Zamfir kết luận.
Trong khi đó, một số vẫn giữ hy vọng rằng cuộc chiến sẽ không đến với Moldova, vì cuộc tiến công của các lực lượng Nga được cho là đã bị đình trệ và quân đội Ukraine tiếp tục đẩy lùi cuộc chiến trên khắp đất nước.
Oxana, một nghệ sĩ trang điểm 41 tuổi đến từ Ukraine, người đã sống ở Chisinau cả đời, cho biết cô đã bớt choáng váng hơn khi lần đầu tiên nghe tin Nga xâm lược Ukraine.
“Tôi không còn sợ hãi như những tuần trước. Tôi hiểu nhiều hơn những gì đang xảy ra và tôi thấy cách Ukraine anh dũng chống lại cuộc tấn công của Nga, mặc dù không ai tin điều đó”, cô nói.
(Theo Euronews)
